Η φυματίωση είναι νόσος μεταδοτική και είναι τόσο παλαιά όσο και ο άνθρωπος. Μπορεί να προσβάλει όλα τα όργανα του ανθρώπου και είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο αριθμό θανάτων ετησίως, μεταξύ των μεταδοτικών νοσημάτων. Κάθε χρόνο, σε ολόκληρο τον κόσμο πεθαίνουν 3-4.000.000 άνθρωποι, εκ των οποίων 500.000 είναι παιδιά.

Η φυματίωση είναι νόσος μεταδοτική και είναι τόσο παλαιά όσο και ο άνθρωπος. Μπορεί να προσβάλει όλα τα όργανα του ανθρώπου και είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο αριθμό θανάτων ετησίως, μεταξύ των μεταδοτικών νοσημάτων. Κάθε χρόνο, σε ολόκληρο τον κόσμο πεθαίνουν 3-4.000.000 άνθρωποι, εκ των οποίων 500.000 είναι παιδιά.

Παρά τα μέσα που διαθέτει σήμερα η ιατρική επιστήμη, η φυματίωση μετά το 1985 παρουσιάΖεται περισσότερο απειλητική σε όλο τον κόσμο. Περιοχές με σοβαρότερο πρόβλημα φυματίωσης είναι η Αφρική, η Ασία, η Ν. Αμερική, οι Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και τα περισσότερα από τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Η μεταφορά της φυματίωσης στις ανεπτυγμένες χώρες γίνεται διεθνώς μέσω της μετανάστευσης ατόμων τα οποία είτε ήδη νοσούν ή έχουν μολυνθεί στη χώρα τους και εκδηλώνουν τη νόσο στη χώρα υποδοχής όπου και εργάΖονται. Οι κακές συνθήκες ζωής, η σκληρή δουλειά, η κακή διατροφή και το ψυχικό στρες από την εγκατάλειψη της πατρίδας και την προσπάθεια προσαρμογής στη νέα "πατρίδα", αποτελούν παράγοντες που δρουν ευνοϊκά στην ανάπτυξη της φυματίωσης στον ενήλικο άνθρωπο.

 

Το αίτιο και η μετάδοση της φυματίωσης

Η φυματιωσπ δεν είναι κληρονομική νόσος, αλλά οφείλεται σε μικρόβιο που λέγεται μυκοβακτπρίδιο της φυματίωσης π αλλιώς βάκιλος του Koch. Είναι ένας μικροοργανισμός που πολλαπλασιάζεται πολύ αργά, γι'αυτό και η αρρώστια δεν εκδηλώνεται αμέσως μετά τπ μόλυνση, όπως γίνεται με άλλα μικρόβια, αλλά πολύ αργότερα. Ζει για μερικές ώρες στο έδαφος ή στο πάτωμα του δωματίου ή στα οικιακά σκεύη (πιρούνια, κουτάλια, πιάτα), όμως η μόλυνση γίνεται κατά 98% από τους πνεύμονες με την αναπνοή σταγονιδίων που αποβάλλει ο ενήλικος άρρωστος.

Η μόλυνση των παιδιών γίνεται πάντοτε από έναν ενήλικο με φυματίωση, ο οποίος αποβάλλει πολλά μικρόβια με το βήχα, το τραγούδι, το φτάρνισμα ή την ομιλία. Τα κλειστά δωμάτια, χωρίς ήλιο και αερισμό, είναι ο ιδανικός χώρος για τη μόλυνση του παιδιού. Το 75% των παιδιών μολύνεται από άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος (γονείς, παππούς, γιαγιά, θείοι, θείες κλπ) και το υπόλοιπο 25% μολύνεται ευκαιριακά από φιλικά πρόσωπα, επισκέπτες, στα μέσα μαζίκής μεταφοράς κλπ. Τα παιδιά που πάσχουν από φυματίωση δεν μεταδίδουν την αρρώστια και συνεπώς δεν απαιτούνται μέτρα προστασίας των άλλων παιδιών με τα οποία μπορούν να παίζουν, να τρώνε και να κοιμούνται μαζί. Στις ελάχιστες περιπτώσεις που ένας έφηβος μπορεί να μεταδώσει φυματίωση, θα σας επιστήσει την προσοχή ο γιατρός.

 

Από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι τη φυματίωση

Μετά τη μόλυνση του παιδιού η όλη διαδικασία της εγκατάστασης του μικροβίου στον οργανισμό διαρκεί 11-12 εβδομάδες. Αυτό αποδεικνύεται με τη θετική δερματική δοκιμασία (Mantoux) που γίνεται οτο χέρι του παιδιού. Το θετικό αποτέλεσμα είναι μια κόκκινη σκληρή πλάκα που δημιουργείται στο σημείο της ένεσης 48-72 ώρες αργότερα και που το μέγεθος είναι ίσο ή μεγαλύτερο από 1 cm. Η αρρώστια μπορεί να εμφανισθεί στο παιδί κατά τους επόμενους μήνες ή τα επόμενα χρόνια. Όμως ο κίνδυνος παραμένει για όλη τη ζωή, εάν δεν γίνει η κατάλληλη προφυλακτική θεραπεία. Παιδιά που θα μολυνθούν σε ηλικία μικρότερη των 5 ετών και κυρίως μικρότερη των 12 μηνών βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν φυματίωση και μάλιστα βαριές μορφές της νόσου, όπως είναι του νευρικού συστήματος (μηνιγγίτιδα), η διασπορά σε όλα τα όργανα (κεγχροειδής) ή των οστών και των νεφρών. Ευτυχώς αυτές οι μορφές φυματίωσης στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν μόνο το 6%. Το υπόλοιπο 94% αφορά τους πνεύμονες και τους λεμφαδένες των πνευμόνων. Τα συμπτώματα, όταν η νόσος αφορά στους πνεύμονες, μπορεί να είναι, μικρός συνήθως, πυρετός πάνω από μια εβδομάδα, ελαφρός βήχας, ανορεξία, εύκολη κούραση και μικρή απώλεια βάρους, συμπτώματα που τα συναντά κανείς σε πολλά νοσήματα. Περισσότερα από 50% των παιδιών δεν εμφανίζουν συμπτώματα, εκτός από τα βρέφη που σχεδόν στο σύνολό τους, νοσούν. Η διάγνωση γίνεται με τη δερματική δοκιμασία Mantoux, την ακτινογραφία του θώρακα και την ανακάλυψη του ενηλίκου φυματικού στο περιβάλλον του παιδιού.

 

Η αναζήτηση του αρρώστου με φυματίωση που μόλυνε το παιδί

Αυτή η αναζήτηση πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη επιμέλεια και μεθοδικότητα. Είναι απαραίτητη για μας η βοήθεια από τους γονείς του παιδιού. Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι ένας φυματικός μπορεί να μεταδίδει τη φυματίωση 6-8 μήνες πριν αρρωστήσει και παρουσιάσει συμπτώματα, πρέπει να ελεγχθούν όλοι οι ενήλικοι με ακτινογραφία θώρακα και οι έφηβοι με Mantoux και ακτινογραφία. Όλα τα παιδιά του περιβάλλοντος του παιδιού που μολύνθηκε ή νοσεί πρέπει να κάνουν Mantoux και αυτά που έχουν αρνητικό αποτέλεσμα πρέπει να επαναλάβουν τη δοκιμασία σε 3 μήνες διότι είναι δυνατόν να μολύνθηκαν από την ίδια πηγή, αλλά αργότερα.

Η αναζήτηση της εστίας μόλυνσης αποτελεί σημαντική ενέργεια στον αγώνα κατά της φυματίωσης και έχει ως στόχο να σταματήσει η μετάδοση, να πάψει να μολύνεται το παιδί ή τα παιδιά και να βοηθηθεί ο ίδιος ο άρρωστος. Εκτός από τα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος, ελέγχουμε και τους φίλους και συγγενείς, που έχουν στενότερη επαφή με το παιδί. Ατομα περισσότερο ευαίσθητα είναι οι ενήλικοι με αναπνευστικά προβλήματα, προβλήματα της καρδιάς, με σακχαρώδη διαβήτη, με χειρουργική επέμβαση στο στομάχι, με καρκίνο και κυρίως με AIDS. Για οποιοδήποτε εύρημα πρέπει να μας ενημερώσετε για να σας συμβουλεύσουμε για τις περαιτέρω ενέργειες. Η άμεση θεραπεία των ενηλίκων με φυματίωση οδηγεί συνήθως σε διακοπή της μετάδοσης εντός 2-3 εβδομάδων.

θα πρέπει να τονισθεί ότι σε μετανάστη με άδεια παραμονής στη χώρα, αλλά και χωρίς αυτή, η φυματίωση δεν αποτελεί λόγο υποχρεωτικού επαναπατρισμού. Η φροντίδα των υπηρεσιών υγείας στρέφεται προς τη θεραπεία της νόσου και μόνο.

 

Προφυλακτική και θεραπευτική αγωγή

Τόσο η προφυλακτική αγωγή του παιδιού που απλώς μολύνθηκε, όσο και η θεραπεία του παιδιού που είναι άρρωστο, γίνεται με φάρμακα. Διαθέτουμε πολύ αποτελεσματικά φάρμακα, τα οποία έχουν ελάχιστες παρενέργειες στα παιδιά. Διαλέγουμε συνδυασμούς φαρμάκων που είναι ασφαλείς για την υγεία του παιδιού και προσπαθούμε να περιορίσουμε τη διάρκεια της θεραπείας στο εντελώς απαραίτητο χρονικό διάστημα. Τα φάρμακα χορηγούνται όλα μαζί, σύμφωνα με τις οδηγίες μας. Μερικά παιδιά είναι ιδιαίτερα δύσκολα στη λήψη φαρμάκων και δυσανασχετούν.

Τελικό όλα πείθονται να παίρνουν τα φάρμακα τους και αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των γονέων και την επιμονή τους να πείσουν το παιδί. Εάν έχετε κάηοιο πρόβλημα σας παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας. Μην κάνετε καμία αλλαγή στο συνδυασμό ή στην ποσότητα των φαρμάκων εάν δεν ζητήσετε τη γνώμη μας. Στις σπάνιες περιπτώσεις που το παιδί κάνει εμέτους μετά τη χορήγηση των φαρμάκων, έχει ναυτία ή βγάζει κάποιο εξάνθημα στο δέρμα, επικοινωνήστε μαζί μας. Εάν κατά τη συζήτηση μαΖί μας ξεχάσατε να μας πείτε ότι το παιδί παίρνει σε μόνιμη βάση και κάποια άλλα φάρμακα, σας παρακαλούμε να μας ενημερώσετε.

Ενώ η σωστή εφαρμογή των οδηγιών οδηγεί σε πλήρη αποκατάσταση του παιδιού και στην εξασφάλιση του μέλλοντος του από πλευράς φυματίωσης, η κακή θεραπεία είναι χειρότερη από τη μη θεραπεία. Το μικρόβιο συνηθίζει στα φάρμακα όταν αυτά δεν χρησιμοποιούνται σωστά και τότε η θεραπεία είναι πολύ πιο δύσκολη. Η συμμόρφωση στις οδηγίες των γιατρών είναι εξ ίσου σημαντική ή και σημαντικότερη όταν πρόκειται για τη θεραπεία των ενηλίκων και για το λόγο αυτό σας παρακαλούμε να τους παροτρύνετε να εφαρμόζουν με μεγάλη ακρίβεια τις οδηγίες.

Όλες οι μορφές φυματίωσης θεραπεύονται πλήρως, αρκεί η θεραπεία να δίνεται από ειδικούς γιατρούς και οι άρρωστοι να πειθαρχούν.

 

Η ζωή του παιδιού κατά τη διάρκεια της προφύλαξης ή της θεραπείας

Εκτός από τις σοβαρές μορφές, που είναι σπάνιες και για τις οποίες θα σας δώσουμε ειδικές οδηγίες, το παιδί σε όλη τη διάρκεια της θεραπευτικής αγωγής ζει φυσιολογικά, όπως πριν εμφανισθεί η νόσος.


- Τρώει, κοιμάται, παίζει και αθλείται κανονικά.

- Εάν αρρωστήσει από οποιοδήποτε άλλο συνηθισμένο νόσημα, μπορεί να πάρει φάρμακα χωρίς να διακόψει την αγωγή της φυματίωσης. Εάν αρρωστήσει από κάποιο οοβαρό νόσημα σας παρακαλούμε να μας ενημερώσετε.

- Το πρόγραμμα εμβολιασμού του παιδιού για εμβόλια, εκτός από της φυματίωσης (BCG), δεν διακόπτεται. Εάν το πρόγραμμα εμβολιασμού χρειαστεί να διακοπεί για 1-2 μήνες θα σας το υποδείξουμε εμείς.

- Φροντίστε να είστε συνεπείς στο ραντεβού σας που είναι γραμμένο στη λευκή κάρτα που σας έχουμε δώσει και να έχετε πάντοτε μαζί σας, αν υπάρχουν, προηγούμενες ακτινογραφίες.

- Δεν χρειάζεται να κλείνετε ραντεβού στο νοσοκομείο για τη επόμενη επίσκεψη σας. Το ραντεβού είναι γραμμένο στην κάρτα σας

- Εάν δεν καταλάβατε καλά κάποια από τις οδηγίες μας, να μην διστάσετε να ξαναρωτήσετε έως ότου γίνει πλήρως αντιληπτή.

- Εάν κατά την επίσκεψη στο ιατρείο μας έχετε πρόβλημα με την εργασία σας, σας παρακαλούμε να το δηλώνετε κατά την προσέλευση, ώστε να προηγείστε.

- Τέλος, εάν έχετε πρόβλημα για να προμηθευθείτε τα φάρμακα του παιδιού, σας παρακαλούμε να μας το δηλώνετε, για να βρεθεί κάποια λύση.

 

Το εμβόλιο κατά της φυματίωσης (BCG)

Οι επιπλοκές του εμβολίου δεν είναι σοβαρές και μπορεί να παρουσιασθεί μια μικρή εξέλκωση που αργεί να κλείσει και διατηρείται περισσότερο από 6-7 εβδομάδες ή διόγκωση λεμφαδένων στη μασχάλη ή στη βάση του λαιμού προς την πλευρά που έγινε το εμβόλιο. Πρέπει να σας τονίσουμε όμως ότι είναι εμβόλιο που δεν προσφέρει πλήρη προστασία όπως άλλα εμβόλια. Ένα εμβολιασμένο παιδί μπορεί να νοσήσει από φυματίωση και για το λόγο αυτό, εάν υπάρχει ενήλικος με φυματίωση στο περιβάλλον σας, πρέπει να ελεγχθούν και τα εμβολιασμένα παιδιά.

 

Προστασία του παιδιού που ήρθε σε επαφή με εστία φυματίωσης

Η οδηγία αυτή αναφέρεται σε παιδιά που ήλθαν σε επαφή με κάποιο μεταδοτικό ασθενή και η δερματική δοκιμασία (Mantoux), είναι αρνητική. Nα μην βιασθείτε να κάνετε αμέσως εμβόλιο BCG διότι το παιδί πρέπει να ξαναελεγχθεί σε 3 μήνες. Στο διάστημα αυτό θα πρέπει να του χορηγήσουμε προφυλακτική θεραπεία. Το ποσοστό προστασίας αυτής της προφυλακτικής θεραπείας είναι περίπου 65% και είναι σημαντικό για το παιδί να την εφαρμόσει συστηματικά. Είναι αυτονόητο ότι το παιδί αποχωρίζεται από τον ενήλικο άρρωστο για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο από τους θεράποντες ιατρούς του.

Το κείμενο γράφτηκε από την Παιδιατρική ομάδα αντιμετώπισης παιδικής φυματίωσης

του νοσοκομείου Αγλαίας Κυριακού.

ΠΗΓΗ: Paidiatros.gr