Αλλεργικές παθήσεις συμπεριλαμβανομένης της αλλεργικής ρινίτιδας, άσθματος, ρινοεπιπεφυκίτιδας, κνίδωσης (κυψέλες) και του εκζέματος είναι από τις πιο κοινές χρόνιες ασθένειες στον κόσμο και κατέχουν την πρώτη θέση στην Ευρώπη.

Η λέξη αλλεργία προέρχεται από το αρχ. άλλ(ος) και το αρχ. έργ(ον) που σημαίνει άλλον έργον, δηλαδή πράξη, είχαμε από το αναμενόμενο μια μη προσδοκώμενη αντίδραση.

Αυτά που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής για τις αλλεργίες είναι ότι:

«Αλλεργικές παθήσεις συμπεριλαμβανομένης της αλλεργικής ρινίτιδας, άσθματος, ρινοεπιπεφυκίτιδας, κνίδωσης (κυψέλες) και του εκζέματος είναι από τις πιο κοινές χρόνιες ασθένειες στον κόσμο και κατέχουν την πρώτη θέση στην Ευρώπη. Ο επιπολασμός τους συνεχίζει να αυξάνεται με ένα παιδί στα τρία χρόνια του πλέον να επηρεάζεται από μια αλλεργική νόσο. Οι τάσεις αύξησής τους δείχνουν ότι το ήμισυ όλων των Ευρωπαίων θα υποφέρουν από αλλεργίες μέχρι το 2015».

«Υπάρχει σημαντική υπο-διάγνωση και υπο-θεραπεία σε όλους τους τομείς της αλλεργίας, με την πλειονότητα των ασθενών να έχει αφεθεί χωρίς θεραπεία σύμφωνα με τις υπάρχουσες ιατρικές προδιαγραφές».

Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια αύξηση σε τροφικές αλλεργίες, οι οποίες συμβαίνουν πιο γρήγορα από ό,τι τα γονίδια μας μπορούν να αλλάξουν. Για τις γονιδιακές αλλαγές απαιτούνται κυριολεκτικά χιλιάδες χρόνια για να συμβούν. Γι 'αυτό, η εξέλιξη των τροφικών αλλεργιών πρέπει να συσχετίζεται με τις περιβαλλοντικές αλλαγές.

Τι είναι οι τροφικές αλλεργίες

Οι τροφικές αλλεργίες προκαλούνται από ανοσολογικά ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα. Συμβαίνουν όταν το ανοσοποιητικό μας σύστημα πιστεύει λανθασμένα ένα τρόφιμο, όπως αυγά, γάλα, αράπικα φιστίκια, σόγια, ψάρια, οστρακοειδή (καβούρια, αστακοί, γαρίδες), ξηροί καρποί με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια), και το σιτάρι, ή κάποιο συστατικό του τροφίμου, όπως λακτόζη ή γλουτένη, είναι επικίνδυνο, και παράγει ειδικά αντισώματα ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE) για να εξουδετερώσει αυτή την ουσία. Ακόμη και μια μικρή ποσότητα που μπορεί να προκαλέσει την τροφική αλλεργία μπορεί να προκαλέσει σημεία και συμπτώματα όπως πεπτικά προβλήματα, κνίδωση ή οίδημα των αεραγωγών. Περίπου το 3 - 4% των ενηλίκων και το 6 - 8% των παιδιών ηλικίας μικρότερης των 5 ετών υποφέρουν από τροφική αλλεργία, η σοβαρότητα της προκαλούμενης αλλεργικής αντίδρασης σε μια συγκεκριμένη τροφή να κυμαίνεται από μια ήπια αλλά δυσάρεστη ενόχληση μέχρι να προκαλέσει σοβαρά συμπτώματα ή μπορεί ακόμα να προκαλέσει μια τρομακτική και συγχρόνως απειλητική για τη ζωή, αντίδραση γνωστή ως αναφυλαξία. Σε κάθε λήψη παραβατικού τροφίμου που προκαλεί την τροφική αλλεργία, το σώμα ανά πάσα στιγμή, ως μέρος της διαδικασίας εξουδετέρωσης, θα απελευθερώσει ισταμίνη, καθώς και άλλες χημικές ουσίες, και είναι αυτές οι χημικές ουσίες που προκαλούν όλο το φάσμα των αλλεργικών συμπτωμάτων, από μια ρινική καταρροή έως και εξανθήματα σε αναφυλακτικό σοκ.

Τροφική ευαισθητοποίηση, τροφική αλλεργία

Η τροφική αλλεργία είναι μια ανοσολογική αντίδραση σε μια συγκεκριμένη τροφή. Θα συμβεί κάθε φορά που τρώμε τα τρόφιμα, ακόμα κι αν μόνο ένα μικρό ίχνος περνά από τα χείλη μας. Στην τροφική ευαισθη-τοποίηση ή δυσανεξία, το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν συμμετέχει. Σε αντίθεση με μια πραγματική τροφική αλλεργία, αν υπάρχει τροφική ευαισθητοποίηση μπορεί ο οργανισμός να είναι σε θέση να ανεχθεί μικρές ποσότητες ενός τροφίμου χωρίς συμπτώματα, αλλά να προκαλέσει μια αντίδραση, εάν καταναλώνονται μεγαλύτερες ποσότητες. Η τροφική δυσανεξία είναι εξαιρετικά κοινή, επηρεάζοντας πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού από ό,τι ισχύει στις τροφικές αλλεργίες. Ενώ μια δερματική δοκιμασία ή μια εξέταση αίματος για την ανίχνευση IgE αντισωμάτων μπορεί να καθορίσει εάν υπάρχει μια τροφική αλλεργία, που συνδέεται με τα παρατηρηθέντα συμπτώματα από ένα συγκεκριμένο τρόφιμο, στην περίπτωση μιας τροφικής ευαισθητοποίησης μπορεί να απαιτηθεί κάποια δουλειά ντετέκτιβ από την πλευρά του παθόντος. Πρέπει να ξέρουμε ότι υπάρχουν πολλά επικαλυπτόμενα σημεία και συμπτώματα μεταξύ τους με τα κυριότερα εκ των συμπτωμάτων να είναι τα εξής:

• Ναυτία
• Πόνος στο στομάχι

• Διάρροια

Ωστόσο, μια τροφική αλλεργία μπορεί να παράγει, επίσης, εξάνθημα ή κνίδωση, φαγούρα στο δέρμα, συριγμό, ρινική συμφόρηση, πρήξιμο του προσώπου ή του λαιμού, ζάλη, δύσπνοια και δυσκολία στην αναπνοή, και μόνο αληθινές τροφικές αλλεργίες μπορούν να προκαλέσουν απειλητική για τη ζωή αναφυλαξία. Με μια τροφική δυσανεξία, έχετε περισσότερες πιθανότητες να ζήσετε περισσότερο πεπτικού τύπου προβλήματα, όπως φούσκωμα, έμετος και καούρα, καθώς και πονοκέφαλο, ακόμη και συναισθηματικές αλλαγές, όπως ευερεθιστότητα ή νευρικότητα. Πρέπει να τονισθεί ότι οι ευαισθησίες στα τρόφιμα μπορούν επίσης να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή και αλλαγές στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, που μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο πεπτικές διαταραχές αλλά και, ενδεχομένως, αύξηση του σωματικού βάρους, άσθμα, πόνος στις αρθρώσεις, κόπωση, ακόμα και ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Δυσανεξίες τροφίμων τείνουν να είναι μια πιο ευρείας κλίμακας, και συνήθως περιλαμβάνουν λακτόζη, γλουτένη (μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι και σε ορισμένα άλλα δημητριακά), συντηρητικά και πρόσθετα τροφίμων. Μπορεί κάποιος να είναι ευαίσθητος ακόμη και σε απίστευτα κοινές ουσίες όπως η ζάχαρη και η καφεΐνη.

Τροφική αλλεργία στα βρέφη

Τα ποσοστά της αλλεργίας έχουν αυξηθεί μαζικά κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Μάλιστα, οι τροφικές αλλεργίες σε παιδιά κάτω των 12 μηνών προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, διότι σύμφωνα με μελέτες επηρεάζεται το 10% των παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας. Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία η βρεφική τροφική αλλεργία είναι πιο διαδεδομένη σε περιοχές πιο απομακρυσμένες από τον ισημερινό, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο σε αυτή τη νόσο. Η βιταμίνη D είναι αναπόσπαστο τμήμα για την ανάπτυξη ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος στην πρώιμη παιδική ηλικία. Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D ενοχοποιούνται επίσης για την ανάπτυξη τροφικών αλλεργιών στα παιδιά, παρέχοντας ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ της ανόδου του ποσοστού της αλλεργίας.

Η επάρκεια βιταμίνης D«ασπίδα» στην βρεφική τροφική αλλεργία

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει συνδεθεί με μια σειρά από ζητήματα υγείας, από την κακή υγεία των οστών σε καρδιακές παθήσεις, διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου. Σύμφωνα με Αυστραλούς ερευνητές έχει βρεθεί ότι τα παιδιά με ανεπάρκεια βιταμίνης D διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο τροφικών αλλεργιών. Η ανεπαρκής έκθεση στο ηλιακό φως και οι γενετικοί παράγοντες, όπως η εθνικότητα των γονέων -και όχι η διατροφή- είναι η πιο κοινή αιτία των χαμηλών επιπέδων της βιταμίνης D, καθώς η βιταμίνη D είναι παρούσα μόνο σε πολύ μικρές ποσότητες στα περισσότερα τρόφιμα. Πιστεύουμε ότι, όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες, η βιταμίνη D είναι πολύ σημαντική ώστε να διασφαλιστεί η άμυνα του εντέρου. Είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες που εμπλέκονται στην αλληλεπίδραση μεταξύ των μικροβίων στο έντερο και τον τρόπο που το ανοσοποιητικό σύστημα προσαρμόζεται σε ό,τι πρόκειται να επιτεθεί και ότι πρόκειται να γίνει δεκτό. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι οι μητέρες με ανεπάρκεια ή έλλειψη βιταμίνης D, είναι πιο πιθανό να έχουν ένα βρέφος που να έχει έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D στο πρώτο έτος της ζωής του.

Ο θηλασμός, τροφές στερεάς μορφής και αλλεργίες

Οι διατροφικές συνήθειες κατά το πρώτο έτος της ζωής μπορούν να διαδραματίζουν επίσης ρόλο στην ανάπτυξη της αλλεργικής νόσου. Σύμφωνα με μελέτες, ο θηλασμός δεν προκαλεί αλλεργίες. Οι μητέρες με ιστορικό αλλεργιών είναι πιο πιθανό να θηλάσουν περισσότερο και τα παιδιά τους είναι πιο πιθανό να έχουν αλλεργίες. Μικρής διάρκειας θηλασμός σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αλλεργικής νόσου κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Ωστόσο, τα ευεργετικά αποτελέσματα του αποκλειστικού μητρικού θηλασμού κατά τη βρεφική ηλικία για την πρόληψη των αλλεργικών ασθενειών αργότερα στη ζωή τους παραμένουν αβέβαια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι υπάρχει ένα κρίσιμο παράθυρο μεταξύ των 4 έως 6 μηνών ζωής του βρέφους και σχετικά με το πότε είναι καλύτερο να εισάγουν τρόφιμα, ενώ συνεχίζουν να θηλάζουν.  Έχει  βρεθεί ότι  τα παιδιά που τρώνε το πρώτο αυγό μεταξύ του 4^ου και 6^ου μήνα ζωής τους, είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν αλλεργία, ενώ τα παιδιά που δίδεται για πρώτη φορά αυγό μετά από το 12^ο μήνα ζωής τους βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο.  Όσον αφορά την επιλογή  καθυστέρησης –μετά το 12^ο μήνα-  εισαγωγής ορισμένων τροφίμων που είναι γνωστό ότι προκαλούν αλλεργίες, όπως, τα φιστίκια, το αγελαδινό γάλα ή τα ψάρια, στην πραγματικότητα μπορούν ακόμη και να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης τους.

Μείωση του κινδύνου αλλεργίας στα παιδιά

Δυστυχώς, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για το πώς να μειώσετε τον κίνδυνο αλλεργίας του παιδιού, αλλά πιστεύουμε ότι σύμφωνα με τη τρέχουσα εμπειρία μερικά απλά βήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Αυτά περιλαμβάνουν:

• Υποχρεωτικό θηλασμό του μωρού για τουλάχιστον έξι μήνες

• Εισαγωγή μια ευρείας ποικιλίας στερεών τροφών συμπεριλαμβανομένων των ελεύθερης βοσκής / βιολογικών αυγών που αποτελεί μια καλή διατροφική πηγή βιταμίνης D σε περίπου έξι μήνες

• Ύπαρξη μεγαλύτερης ανοχής στην καθαριότητα, αν το μωρό σας εκτίθεται σε περιβάλλοντα που δεν είναι απόλυτα καθαρά (αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αγνοηθούν τα καθημερινά μέτρα υγιεινής, όπως το πλύσιμο των χεριών κ.λπ.).

• Εξασφάλιση για κάθε παιδί μιας αρκετά ασφαλούς έκθεσης στον ήλιο για την κάλυψη των αναγκών του σε βιταμίνη D (αυτό είναι επίσης πιθανό και σημαντικό για τις μητέρες κατά την εγκυμοσύνη).

• Επικοινωνία με τον γιατρό σχετικά με τις δοκιμές ελέγχου των επιπέδων της βιταμίνης D στο μωρό.

• Έλεγχος των επιπέδων της ολικής βιταμίνης D κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ώστε να αποφευχθεί η ανεπάρκεια. Συμπληρώματα βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, αν τα επίπεδα είναι χαμηλά.

• Σκεφτείτε προβιοτικά συμπληρώματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών για να μειωθεί ο κίνδυνος το μωρό σας να αναπτύξει μια αλλεργία.

Η βιταμίνη  D στην εγκυμοσύνη  και  η βρεφική τροφική αλλεργία.

Υψηλά επίπεδα βιταμίνης D σε εγκύους μπορεί να είναι ο ένοχος πρόκλησης τροφικής αλλεργίας στα μωρά τους μετά τη γέννησή τους, λέει μια νέα έρευνα. Στις περιπτώσεις όπου μέλλουσες μητέρες βρέθηκαν να έχουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα, η συχνότητα εμφάνισης των τροφικών αλλεργιών στα μέχρι ηλικίας δύο ετών στα παιδιά τους, ήταν πιο συχνή από ό,τι στις περιπτώσεις όπου μέλλουσες μητέρες είχαν υψηλά επίπεδα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η βιταμίνη D η οποία θεωρείται ότι είναι «η βιταμίνη της ποιότητας των οστών», παίζει ρόλο στην αλλεργία τροφίμων, αλλά αυτό που είναι άγνωστο, είναι σε ποια φάση είναι σημαντική. Το επόμενο βήμα είναι να καταλάβουμε αν η βιταμίνη D επηρεάζει την τροφική αλλεργία της μητέρας, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή αν πρόκειται για τα βρέφη τους κατά το πρώτο έτος της ζωής. Όλες οι μελέτες συμφωνούν ότι τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά το πρώτο έτος της ζωής του παιδιού και ο γονέας πρέπει να έρθει σε επαφή και να μιλήσει με έναν επαγγελματία υγειονομικής περιθαλψης, εάν ανησυχεί για τυχόν ανεπάρκεια της βιταμίνης D ή θέλει να πληροφορηθεί περισσότερα σχετικά με τα κατάλληλα συμπληρώματα βιταμίνης D για το βρέφος του ή για τον ίδιο.

Οι θεωρίες είναι πολλές και ποικίλες, από την υγιεινή και τη ρύπανση μέχρι και την ισορροπημένη διατροφή του βρέφους. Αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η απότομη αύξηση των τροφικών αλλεργιών στα παιδιά κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 έως 20 ετών έχει αρκετές πιθανότητες συσχέτισης με το σύγχρονο τρόπο ζωής.

 

Τάκης Αποστολόπουλος

Βιολόγος- Κλινικός Χημικός

Επιστημονικός Συνεργάτης Iatrica