Σήμερα, η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας στις προηγμένες κοινωνίες και μια κύρια αιτία αύξησης της θνησιμότητας παγκοσμίως.
Στο πρόσφατο παρελθόν, το αυξημένο βάρος συνήθως θεωρούνταν σημάδι υγείας, ευρωστίας, γονιμότητας και η παχυσαρκία αποτελούσε πρόβλημα που σχετιζόταν μόνο με την εξωτερική εμφάνιση. Σήμερα, η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας στις προηγμένες κοινωνίες και μια κύρια αιτία αύξησης της θνησιμότητας παγκοσμίως. Ο επιπολασμός της έχει αυξηθεί δραματικά και αποτελεί ένα σημαντικό ιατροκοινωνικό πρόβλημα, που σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις και προσβάλλει τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά. Ειδικά αναφορικά με την παιδική παχυσαρκία, μελέτες έχουν δείξει ότι παιδιά παχύσαρκα και με θετικό οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακά συμβάματα, σε σχέση με άλλα παιδιά φυσιολογικού βάρους. Σύμφωνα με τον WHO, η παχυσαρκία ορίζεται ως η περίσσεια βάρους για δεδομένο ύψος, με κριτήριο το Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI), που υπολογίζεται ως βάρος (Kg) / ύψος2 (m2). Στα παιδιά, οι κανονικές τιμές του ΔΣΜ αλλάζουν σύμφωνα με την ηλικία και το φύλλο.
Η παχυσαρκία αποτελεί, επίσης, παράγοντα κινδύνου για σημαντικές παθήσεις, όπως η καρδιαγγειακή νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αρτηριακή υπέρταση και μερικές μορφές καρκίνου, ενώ επιπλέον σχετίζεται και με αυξημένη θνητότητα. Οι επιπτώσεις της στην υγεία του ανθρώπου είναι πολλές και -σε ορισμένες περιπτώσεις- μη αναστρέψιμες.
Παράγοντες που επηρεάζουν και επιπτώσεις
Οι παράγοντες που θεωρούνται ότι μπορούν να επιδράσουν στην εμφάνιση κι εξέλιξη της παιδικής παχυσαρκίας είναι η κληρονομικότητα, το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, η λανθασμένη διατροφή, η έλλειψη φυσικής άσκησης, η εθνικότητα, οι επιδόσεις στο σχολείο, κ.ά.
Οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας είναι μια πληθώρα παθολογικών καταστάσεων. Έτσι, αποτελεί συνδετικό κρίκο ανάμεσα στη δυσλιπιδαιμία, την υπέρταση και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Δημιουργεί εμφανισιακά προβλήματα, όπως γυναικομαστία στα αγόρια, υπερτρίχωση και ακμή στα κορίτσια, ορμονικά προβλήματα, όπως υπερανδρογοναιμία και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Επίσης, ορθοπαιδικές επιπλοκές, όπως η πάθηση Blount και η επιφυσιολίσθηση της κεφαλής του μηριαίου, παρατηρούνται στα παχύσαρκα παιδιά, λόγω της μη σύντηξης των χόνδρων και των μαλακότερων χόνδρινων οστών, τα οποία καλούνται να στηρίξουν πολύ μεγαλύτερη ποσότητα μάζας σώματος.
Γαστρεντερικά προβλήματα, όπως το λιπώδες ήπαρ και η χολολιθίαση αποτελούν συχνά ευρήματα σε παχύσαρκα παιδιά, ενώ η αναπνευστική λειτουργία σε παιδιά με άσθμα δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο.
Το σύνδρομο άπνοιας κατά τον ύπνο και το σύνδρομο Pickwick, που χαρακτηρίζονται από αναπνευστική δυσχέρεια, σχετίζονται στενά με την παιδική παχυσαρκία.
Επιπλέον, το 50% των παιδιών που πάσχουν από τη νευρολογική διαταραχή που ονομάζεται εγκεφαλικός ψευδο-όγκος, είναι παχύσαρκα.
Η παχυσαρκία σχετίζεται και με αυξημένη συχνότητα επεισοδίων κοινών λοιμώξεων, τα οποία είναι δριμύτερα και διαρκούν περισσότερο, αλλά και με λανθάνουσες μεταβολικές διαταραχές, όπως υπερινσουλιναιμία, ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη και δυσλιπιδαιμία.
Τέλος, ψυχοκοινωνικά προβλήματα αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο στην παχυσαρκία, επηρεάζοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων, τα οποία εξελίσσονται σε μοναχικά, καταθλιπτικά, παθητικά και με χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Αντιμετώπιση
Η παιδική παχυσαρκία, αν επιμείνει, μπορεί να έχει δυσμενείς μακροχρόνιες επιπτώσεις κατά την ενήλικη ζωή, με προβλήματα όπως υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις χοληδόχου κύστης και αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα λόγω καρδιαγγειακών νοσημάτων και ορθοκολικού καρκίνου. Αυξημένη συχνότητα ουρικής αρθρίτιδας στους άνδρες, αρθρίτιδας και περιορισμένης κινητικότητας στις γυναίκες έχει σχετιστεί επίσης με την παιδική παχυσαρκία.
Γνωρίζοντας ότι, η υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει τη δυσλιπιδαιμία και τη φλεγμονή της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία, οι ακόλουθοι τρόποι προτείνονται για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας:
1) Παραδεχτείτε το πρόβλημα.
2) Προγραμματίστε σωστά τη διατροφή των παιδιών.
3) Καθιερώστε τη συνήθεια του πρωινού.
4) Τα κυρίως γεύματά του πρέπει να είναι πλήρη. Πάντα να συνοδεύονται από λαχανικά και να περιέχουν ποικιλία θρεπτικών συστατικών.
5) Αυξήστε τα φρούτα και τα λαχανικά στο καθημερινό τους διαιτολόγιο και προτιμήστε τους χυμούς φρούτων και λαχανικών, αντί για αναψυκτικά.
6) Επιλέξτε πιο υγιεινά σνακ, όπως γαλακτοκομικά με μέλι, ψωμί με ταχίνι και μέλι, φρουτοσαλάτες.
7) Μειώστε τη συχνότητα κατανάλωσης έτοιμου φαγητού.
8) Μάθετε στα παιδιά να πίνουν αρκετό νερό.
9) Κάντε την άσκηση «μέλος» της οικογένειας.
10) Θηλάστε κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με έρευνες, ο μητρικός θηλασμός ελαττώνει κατά 20-40% τις πιθανότητες των παιδιών να γίνουν αργότερα παχύσαρκα.
Ελευθερία Ν. Μοσχούς MD, PhD
Ιατρός Βιοπαθολόγος–Μικροβιολόγος
Διδάκτoρας του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσλονίκης στην Παιδική Παχυσαρκία.
Μέλος Δικτύου Iatrica