Πολλές από τις ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων οφείλονται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους.

Η φαρμακευτική αγωγή είναι η τελική πράξη του ιατρού για τη θεραπεία, αλλά και την πρόληψη νοσημάτων, όπως επίσης και την ανακούφιση απ’ αυτές. Όμως από την άλλη μπορεί να έχει και επικίνδυνες επιδράσεις στους ασθενείς. Ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαίτερα αυξημένος στις μεγάλες ηλικίες όχι μόνο λόγω γήρανσης των ιστών αλλά και λόγω του μεγάλου αριθμού φαρμάκων. Κατά μέσο όρο ένας ηλικιωμένος παίρνει 4 έως 5 φάρμακα ημερησίως με συνταγή από τον ιατρό και 1 – 2 από μόνος του. Πολλές από τις ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων οφείλονται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Έτσι, όσο περισσότερα φάρμακα παίρνει κάποιος τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα ανεπιθύμητης αντίδρασης. Η συχνότητα ανεπιθύμητης αντίδρασης αυξάνει από 6% σε αυτούς που παίρνουν 2 φάρμακα ημερησίως έως 50% σε ημερήσια λήψη 5 φαρμάκων. Όσο αυξάνει ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού τόσο αυξάνει και η πολυφαρμακία και τόσο επίσης και οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. 

Οι αιτίες της πολυφαρμακίας 

Αναμφίβολα η εξέλιξη της φαρμακολογίας είχε ως συνέπεια την ανακάλυψη φαρμάκων για διάφορα νοσήματα. Έτσι, προϊούσης της ηλικίας αυξάνει η εμφάνιση νοσημάτων ή καταστάσεων στον οργανισμό (πχ υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία, διαβήτης, οστεοπόρωση, στεφανιαία νόσος κλπ). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χορηγούνται πολλά φάρμακα, σωτήρια μεν, αλλά με διάφορες αλληλεπιδράσεις και ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η διάδοση του internet αύξησε τις γνώσεις των ασθενών σε διάφορα νοσήματα και θεραπείες, συχνά όμως τους οδηγεί στην επικίνδυνη απόφαση να πάρουν μόνοι τους φάρμακα χωρίς τη συμβουλή γιατρού (πχ αντιόξινα ή αντιελκωτικά, παυσίπονα, καθαρτικά κλπ). 

Επίσης, ιδιαίτερα διαδεδομένες είναι σήμερα και οι ομοιοπαθητικές και φυτικές θεραπείες, τις οποίες οι ασθενείς θεωρούν εσφαλμένα ως ακίνδυνες κι έτσι τις δοκιμάζουν πολύ πιο εύκολα απ΄ ότι τα φάρμακα που χορηγεί ο γιατρός τους. 

Αλλά και οι γιατροί συμβάλλουν άθελά τους στην πολυφαρμακία. Πολλές φορές μία εκδήλωση ανεπιθύμητης ενέργειας φαρμάκου αναγνωρίζεται εσφαλμένα από τον γιατρό ως νέα νόσος. Έτσι, αντί να διακοπεί το υπεύθυνο φάρμακο συνταγογραφείται και νέο φάρμακο με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται το πρόβλημα. 

Επίσης, αν ο κάθε γιατρός που ο ασθενής επισκέπτεται (πχ ορθοπεδικός, παθολόγος, γυναικολόγος κλπ) δεν απαριθμήσει ένα προς ένα τα φάρμακα του ασθενούς (τα οποία όχι σπάνια γεμίζουν μία σακούλα) τότε είναι πολύ πιθανό να συνταγογραφήσει κάτι που θα αλληλεπιδράσει με τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα. Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού των φαρμάκων είναι ιδιαίτερα επίπονη δουλειά, αλλά δεν θα πρέπει να παραλείπεται από κανένα ιατρό. 

Οι βασικές συμβουλές

Εάν είστε άνω των 65 ετών είναι πολύ πιθανό να είστε θύμα πολυφαρμακίας, δηλαδή να παίρνετε πολλά φάρμακα χωρίς να τα χρειάζεστε. Τα φάρμακα ως γνωστό, δυναμώνουν τα οστά, θεραπεύουν τις λοιμώξεις, διώχνουν την κατάθλιψη, ανακουφίζουν από τον πόνο και μειώνουν τον πυρετό. Όμως έχουν και την αρνητική πλευρά. Τα περισσότερα όταν λαμβάνονται με το σωστό τρόπο είναι ασφαλή. Σε αντίθετη περίπτωση όμως μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παρενέργειες, όπως ζάλη, ναυτία, έμετο, διάρροια, αιμορραγία, κλπ. Έχει υπολογιστεί ότι ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων οδηγείται στα επείγοντα, λόγω κάποιας ανεπιθύμητης ενέργειας από τα φάρμακα. 

Απαραίτητο λοιπόν είναι να γνωρίζετε τις ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να σας προκαλέσει το κάθε φάρμακο που παίρνετε. Επίσης εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζετε εάν το φάρμακο που παίρνετε χρειάζεται παρακολούθηση, όπως πχ τα αντιπηκτικά που πρέπει απαραιτήτως να παρακολουθούνται με εξέταση αίματος κάθε μήνα. 

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα φάρμακα που συνταγογραφεί ο γιατρός σας αλλά και πολλά που παίρνουν οι ασθενείς από μόνοι τους, διότι τα θεωρούν αθώα. Παράδειγμα είναι η παρακεταμόλη, ένα συνηθισμένο παυσίπονο, το οποίο σε μεγάλη δόση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο συκώτι, ιδίως μαζί με λήψη οινοπνευματωδών ποτών. Άλλα παυσίπονα αντιφλεγμονώδη, όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφαίνη, τα οποία συχνά οι ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν λόγω πόνων από εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα, μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία από το στομάχι ή διάτρηση. Υπάρχουν χιλιάδες τέτοια παραδείγματα με φάρμακα που ο κόσμος θεωρεί αθώα αλλά και με διάφορα «βότανα» ή ομοιοπαθητικές ή άλλου είδους θεραπείες. Το χειρότερο είναι ότι όσο περισσότερα από αυτά παίρνει ένας άνθρωπος τόσο αυξάνει η πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών αλλά και αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Π.χ. το ένα φάρμακο μπορεί να επιβραδύνει ή να ενισχύσει την απορρόφηση του άλλου φαρμάκου κοκ. 

Για να χρησιμοποιείτε τα φάρμακα με ασφάλεια πρέπει:

-Να γνωρίζετε την εμπορική και τη χημική ονομασία αλλά και τη δόση όλων των φαρμάκων σας. 

-Να γνωρίζετε τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων που παίρνετε. 

-Να έχετε ένα γιατρό ο οποίος θα ρυθμίζει όλα τα φάρμακά σας. Αυτός πρέπει να γνωρίζει τα πάντα που παίρνετε ακόμη και αυτά που εσείς θεωρείτε αθώα ή φυτικά ή οτιδήποτε άλλο. 

-Σε κάθε καινούριο φάρμακο που σας χορηγεί ο γιατρός σας να ζητάτε να σας ενημερώσει για τις παρενέργειές του και το τι θα κάνετε αν αυτές εμφανιστούν. 

-Να κρατάτε μία γραπτή λίστα όλων των φαρμάκων, βιταμινών, συμπληρωμάτων κλπ που παίρνετε την οποία να έχετε μαζί σας και να τη δείχνετε σε κάθε επίσκεψη στο γιατρό ανεξαρτήτως ειδικότητας.

-Να χρησιμοποιείτε ει δυνατόν μόνο ένα φαρμακείο ώστε ο φαρμακοποιός σας να σας είναι οικείος και να σας ενημερώνει για παρενέργειες ή αλληλεπιδράσεις φαρμάκων που γνωρίζει ότι παίρνετε. 

-Να μη σταματάτε ή ξεκινάτε οποιοδήποτε φάρμακο πριν συμβουλευτείτε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας. 

-Η σωστή χρήση των φαρμάκων σας σημαίνει να παίρνετε το σωστό φάρμακο, στη σωστή δόση, στο σωστό χρόνο και με το σωστό τρόπο. Αυτό θα σας βοηθήσει να έχετε καλύτερο έλεγχο της υγείας σας και να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας.

hygeia.gr