Της Φλώρας Κασσαβέτη, με τη συνεργασία του Ανδρέα Φρεντζαγιά, Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών.Όταν ήμασταν παιδιά, ξέραμε ότι για να μην πάθουμε αναιμία έπρεπε να τρώμε σαν τον Ποπάι - πολύ σπανάκι! Το σπανάκι από μόνο του όμως δεν αρκεί...

Όταν ήμασταν παιδιά, ξέραμε ότι για να μην πάθουμε αναιμία έπρεπε να τρώμε σαν τον Ποπάι - πολύ σπανάκι! Το σπανάκι από μόνο του όμως δεν αρκεί...

Η σιδηροπενία είναι μία από τις συνηθέστερες διατροφικές ελλείψεις που επηρεάζει τον οργανισμό των παιδιών, κυρίως σε ό,τι αφορά την αύξηση και τη μάθηση. Η έλλειψη σιδήρου στη σοβαρή της μορφή μπορεί να οδηγήσει σε σιδηροπενική αναιμία.

Τα καλά νέα είναι πως η συχνότητα της σιδηροπενικής αναιμίας έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, κάτι που οφείλεται κυρίως στο ότι:

Οι εταιρίες εμπλουτίζουν με σίδηρο και άλλες ουσίες τα βρεφικά γάλατα και τις βρεφικές τροφές.

Οι γονείς, ύστερα από τη συμβουλή του παιδιάτρου, δεν δίνουν πλήρες αγελαδινό γάλα στα παιδιά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους.

Έχουν βελτιωθεί σημαντικά οι διαιτητικές συνήθειες των παιδιών μας.

Παρ όλα αυτά η σιδηροπενία παραμένει ένα συχνό και σημαντικό πρόβλημα. Πρόσφατη μελέτη της Α Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε παιδικούς σταθμούς και σχολεία της Αττικής έδειξε αυξημένη συχνότητα σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας σε μικρά παιδιά ηλικίας 1-4 ετών, με ποσοστά που ανέρχονται περίπου στο 14% και 2,9% αντίστοιχα. Ειδικά στην ηλικία των 0-2 ετών τα αντίστοιχα ποσοστά ανέρχονται σε 34,1% και 16,1%.

Τα αίτια του προβλήματος

Το σίγουρο είναι ότι η συχνότητα της σιδηροπενικής αναιμίας είναι μεγαλύτερη στα παιδιά κάτω των 2 ετών. Αν και το μητρικό γάλα καλύπτει τις ανάγκες σε σίδηρο των βρεφών κατά τους πρώτους 6 μήνες, οι ημερήσιες ανάγκες ενός βρέφους σε σίδηρο μετά τον 4ο μήνα είναι ιδιαίτερα αυξημένες, γιατί στην περίοδο αυτή η ανάπτυξή του είναι ταχεία και ταυτόχρονα εξαντλούνται οι σιδηροαποθήκες που είχε από τότε που ήταν έμβρυο. Τα βρέφη και μικρά παιδιά, από την άλλη, δεν είναι σε θέση να καταναλώσουν επαρκείς ποσότητες κρέατος που αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή σιδήρου με την καλύτερη απορρόφηση.

Πιο συγκεκριμένα, οι πιθανότητες σιδηροπενίας είναι μεγαλύτερες:

• Στα παιδιά ηλικίας 1 έως 2 ετών γιατί ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ακόμα γρήγορος, αλλά ο σίδηρος που προσλαμβάνεται μέσα από τις τροφές ελαττώνεται.
• Στα μωρά που έχουν γεννηθεί πρόωρα, γιατί έχουν λιγότερα αποθέματα σιδήρου.
• Στους έφηβους, γιατί η ανάπτυξη του σώματος αυτήν την περίοδο είναι πολύ γρήγορη.
• Στα κορίτσια μετά την απαρχή της εμμήνου ρύσεως, γιατί χάνουν αίμα με την περίοδο.
• Σε παιδιά που δεν τρέφονται ισορροπημένα και δεν καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε σίδηρο.

Επίσης, άλλοι παράγοντες που μπορεί να συντελέσουν στη σιδηροπενία είναι:

• Ο αυξημένος ρυθμός σωματικής ανάπτυξης (στη βρεφική ηλικία ή προεφηβεία).
• Η πρόωρη έναρξη χορήγησης αγελαδινού γάλακτος.
• Η έλλειψη βιταμίνης C.
• Διάφορα προβλήματα του πεπτικού συστήματος.
• Η αλλεργία στο γάλα της αγελάδας.
• Η έντονη άσκηση.

Ποια παιδιά χρειάζονται οπωσδήποτε έλεγχο

Η γενική αίματος παραμένει ο βασικός δείκτης για τη διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας. Η εμφάνιση της σιδηροπενίας είναι συχνότερη στις εποχές της γρήγορης σωματικής ανάπτυξης του παιδιού και κυρίως στην ηλικία 0 έως 2 ετών και στην εφηβεία. Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ συνιστά έλεγχο όλων των παιδιών που παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σιδηροπενίας. Αυτά είναι:

• Βρέφη που γεννήθηκαν πρόωρα, με χαμηλό βάρος γέννησης ή μετά από πολύδυμη κύηση.
• Βρέφη που συνεχίζουν τον αποκλειστικό θηλασμό και μετά τον 6ο μήνα χωρίς να παίρνουν άλλες τροφές πλούσιες σε σίδηρο.
• Βρέφη που ξεκινούν το φρέσκο μη εμπλουτισμένο γάλα πριν το 1ο έτος.
• Νήπια που πίνουν καθημερινά πάνω από 700ml γάλα. Λόγω της μεγάλης ποσότητας ασβεστίου παρεμποδίζεται η απορρόφηση του σιδήρου.
• Παιδιά με ειδικά νοσήματα ή σε ειδική χρόνια φαρμακευτική αγωγή.
• Παιδιά με κακές διαιτητικές συνήθειες και διαιτολόγιο φτωχό σε σίδηρο.
• Παιδιά με ιστορικό σιδηροπενίας.

Τα παιδιά αυτά πρέπει να κάνουν έναν έλεγχο στην ηλικία των 9-12 μηνών και στη συνέχεια μία φορά το χρόνο μέχρι το 5ο έτος της ηλικίας τους.

Τα συμπτώματα

Τα παιδιά συνήθως γίνονται ωχρά και αδύναμα, τρώνε λιγότερο και κουράζονται ευκολότερα. Παρουσιάζουν ανεπαρκή πρόσληψη βάρους καθώς και συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού συστήματος.

Ανησυχητική επίσης είναι η συσχέτιση της σιδηροπενίας με τις διαταραχές συμπεριφοράς, νόησης και ψυχοκινητικής ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών αρκετές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει αυτήν τη συσχέτιση, αν και παραμένει ασαφές κατά πόσο η σιδηροπενία είναι η μόνη αιτία αυτών των διαταραχών.

Ωστόσο, ένα σταθερό εύρημα που προκύπτει από τις μελέτες αυτές είναι ότι η σοβαρή χρόνια σιδηροπενία στη βρεφική ηλικία μπορεί να συσχετιστεί με μετέπειτα εμφάνιση στην παιδική ηλικία πτωχότερης νοητικής λειτουργίας και χαμηλότερης σχολικής επίδοσης.

Τα 3 βήματα της πρόληψης

Η αποκλειστική χρήση μητρικού γάλακτος ή εμπλουτισμένου βρεφικού γάλακτος στη βρεφική ηλικία. Μετά τους 6 μήνες όμως ο θηλασμός πρέπει να συνοδεύεται από κατανάλωση στερεών τροφών και το μενού του παιδιού να περιλαμβάνει τροφές εμπλουτισμένες με σίδηρο, όπως κρέμες δημητριακών.

Η διατροφή των παιδιών πρέπει να είναι πλούσια σε τροφές που αποτελούν καλές πηγές σιδήρου όπως: κόκκινο κρέας, λαχανικά, εμπλουτισμένα δημητριακά.

Επειδή ο σίδηρος που περιέχεται στα όσπρια απορροφάται δύσκολα, για να διευκολυνθεί η απορρόφησή του πρέπει να δίνετε στο παιδί σας και κρέας ή χυμό από φρέσκο πορτοκάλι μαζί με τα όσπρια.

Τι γίνεται με τα συμπληρώματα σιδήρου;

Η σιδηροπενική αναιμία θεραπεύεται με τη χορήγηση σιδήρου και οι αποθήκες σιδήρου αποκαθίστανται 3 μήνες περίπου μετά την έναρξη της θεραπείας.

Αν ο παιδίατρος σας συστήσει να δώσετε στο παιδί σας συμπληρώματα σιδήρου, η καλύτερη στιγμή για να τα πάρει είναι μία ώρα πριν το φαγητό. Για καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου καλό είναι να δίνετε στο παιδί να πιει ταυτόχρονα με το συμπλήρωμα ή με τις πλούσιες σε σίδηρο τροφές και ένα ποτήρι φρέσκο χυμό πορτοκαλιού. Καλό είναι να γνωρίζετε ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων σιδήρου μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όπως:

• Να μαυρίσει τα κόπρανα του παιδιού.
• Να προκαλέσει δυσκοιλιότητα ή διάρροια.
• Να προκαλέσει εμετούς και πόνο στην κοιλιά.

Η σιδηροπενική αναιμία πρέπει να διαφοροποιηθεί από τη μεσογειακή αναιμία. Αν και οι δύο καταστάσεις μπορεί να συνυπάρχουν, δεν είναι επιστημονικά σωστό να χορηγείται σίδηρος αν δε έχει διαγνωστεί σιδηροπενία.

Της Φλώρας Κασσαβέτη, με τη συνεργασία του Ανδρέα Φρεντζαγιά, Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΠΗΓΗ: paidimag.gr