Οι λεμφαδένες είναι μικρές ωοειδής μάζες λεμφικού ιστού 500 – 600 σ’ όλο το σώμα που βρίσκονται στον υποδόριο ιστό κατά μήκος των λεμφαγγείων, κυρίως στον τράχηλο, στις μασχάλες, στις βουβωνικές χώρες ή αλλού μεμονωμένες ή κατά ομάδες.

Έχουν μέγεθος από λίγα χιλιοστά μέχρι ένα εκατοστό, γι’ αυτό συνήθως δεν ψηλαφούνται. Στο εσωτερικό τους, στο παρέγχυμα, σε χωριστές περιοχές υπάρχουν λεμφοκύτταρα Τ και Β καθώς και μακροφάγα. Οι λεμφαδένες χρησιμεύουν στον καθαρισμό του αίματος από διάφορες επιβλαβείς ουσίες (βακτήρια, ιοί,  καρκινικά κύτταρα) αποτελούν δηλαδή ένα είδος φίλτρου. Όταν διάφορα αντιγόνα (ξένα σώματα) εισέρχονται στον λεμφαδένα, τα μακροφάγα τα επεξεργάζονται και τα παρουσιάζουν στα λεμφοκύτταρα για να παράγουν τα κατάλληλα αντισώματα (από τα Β-κύτταρα) ή βοηθητικά λεμφοκύτταρα ( από τα Τ ).

Οι βασικοί παθογενητικοί μηχανισμοί που προκαλούν διόγκωση λεμφαδένων είναι:

• Διήθηση από φλεγμονώδη ιστό (φλεγμονές, σακροείδωση, TBC)
• Διήθηση από νεοπλασματικά κύτταρα (μεταστατικοί καρκίνοι)
• Καλοήθη υπερπλασία των κυττάρων (μακροφάγων ή λεμφοκυττάρων) εξαιτίας κάποιου αντιγονικού ερεθισμού (αυτοάνοσα νοσήματα)
• Κακοήθη υπερπλασία κυττάρων (νόσος Hodgkin)
• Διήθηση από διάφορα προϊόντα μεταβολισμού (λιποειδώσεις)

Η διαγνωστική διερεύνηση ασθενών με λεμφαδενική διόγκωση περιλαμβανει την λήψη λεπτομερούς ιστορικού, την κλινική εξέταση, και τον εργαστηριακό έλεγχο συμπεριλαμβανομένης της κυτταρολογικής και παθολογοανατομικής εξέτασης.

Γενικά κλινική σημασία έχουν οι λεμφαδένες που εμφανίστηκαν πρόσφατα, έχουν διάμετρο > 1 cm και δεν υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου.

Ιστορικό

• Ηλικία – λεμφαδένες που εξετάστηκαν ιστολογικά σε άτομα < 30 ετών ήταν κατά 80% καλοήθεις, ενώ στα άτομα > 50 ετών μόνο κατά 30%
• Πρόσφατη λοίμωξη
• Εργασία, έκθεση σε παράγοντες κινδύνου (πχ νυγμός από γάτα, βρώση ωμού κρέατος-τοξόπλασμα, δήγμα κρότωνος-νόσος Lyme)
• Πρόσφατο ταξίδι σε χώρες εξωτερικού
• Συμπεριφορές (σεξουαλικές, χρήση ενδοφλέβιων ουσιών)
• Λήψη φαρμάκων (φαινυτοϊνη, αλλοπουρινόλη, ισονιαζίδη, αντιθυρεοειδικά)
• Εμφυτεύματα σιλικόνης

Κλινική εξέταση

• Πρώτα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι πρόκειται για λεμφαδένες. Όλες οι στρογγυλές ή υποστρόγγυλες διογκώσεις δεν είναι πάντα λεμφαδένες πχ διογκωμένοι σιελογόνοι αδένες, κύστεις θυρεοειδούς, βουβωνοκήλες  κ.α.)
• Αξιολογούμε το μέγεθος, τον αριθμό, την σύσταση, την ύπαρξη στοιχείων φλεγμονής ( άλγος, θερμότητα, ερυθρότητα υπερκείμενου δέρματος), την διαπύηση, την κινητικότητα (σύμφυση μεταξύ τους με τους υπερκείμενους ή υποκείμενους ιστούς) αν είναι εντοπισμένη η γενικευμένη.

(οι μεγάλοι και ιδιαίτερα οι σκληρής σύστασης και ανώδυνοι, συνηγορούν υπέρ κακοήθειας ενώ αντίθετα οι ευαίσθητοι στην ψηλάφιση υπέρ φλεγμονής. Αδένες σε μπλοκ, συμφυόμενοι και αυξανόμενου μεγέθους είναι ύποπτοι για κακοήθεια)

Εργαστηριακές εξετάσεις

• Γενική αίματος
• ΤΚΕ
• Αναζήτηση αντισωμάτων για ιό Epstein Barr, κυτταρομεγαλοιό (CMV), HIV, ηπατίτιδα B, C, τοξόπλασμα, σύφιλη, VDRL κ.λ.π. ανάλογα με κλινικές ενδείξεις
• ΑΝΑ
• Ακτινογραφία θώρακος και πιθανόν αξονική
• Υπερηχογράφημα
• Η ιστολογική εξέταση δεν είναι απαραίτητη σε όλες τις περιπτώσεις αφού η διάγνωση είναι συχνά εμφανής ή τίθεται με τις εξετάσεις που αναφέραμε. Εφ’ όσον υπάρχει υπόνοια κάποιου λοιμώδες αίτιου μπορούμε  να περιμένουμε 2 – 3 εβδομάδες με η χωρίς χορήγηση αντιβιοτικών. Αν όμως υπάρχει υπόνοια νεοπλασίας κάνουμε ιστολογικό έλεγχο κάποιου διογκωμένου λεμφαδένα κατά προτίμηση τραχηλικού.

Αίτια εντοπισμένης λεμφαδενοπάθειας

• Οπισθοωτιαίοι – ερυθρά, φλεγμονές του πτερυγίου του ωτός και τριχωτού κεφαλής
• Τραχηλικοί – πρόσθιοι – λοιμώδης μονοπυρήνωση, φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, λοίμωξη μαλακών μορίων προσώπου, οδοντικό απόστημα, λοίμωξη ανωτέρου αναπνευστικού
• Τραχηλικοί – οπίσθιοι- φυματίωση, σαρκοείδωση, λέμφωμα, λευχαιμία, Ca ρινοφάρυγγος
• Υπερκλειδιοι δεξία: Ca πνεύμονος, Ca οισοφάγου, σαρκοείδωση, TBC
• Υπερκλείδιοι αριστερά: Ca πνεύμονος, Ca οισοφάγου, σαρκοείδωση, Ca στομάχου, ενδοκοιλιακά αποστήματα
• Μασχαλιαίοι: Ca μαστού, Ca πνεύμονα, λοίμωξη άνω άκρων, εμφυτεύματα σιλικόνης
• Υπερτροχίλιοι: (ΠΑΝΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΙ) λοιμώξεις άνω άκρων, λέμφωμα, σαρκοείδωση, σύφιλη
• Βουβωνικοί: φυσιολογικό εύρημα, λοίμωξη γεννητικών οργάνων, λοίμωξη κάτω άκρων, σπάνια νεοπλασματική διήθηση

Αίτια γενικευμένης λεμφαδενοπάθειας

• Λοιμώξεις από HIV, TBC, Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, φάρμακα

 

Δρ. Παπαθεοδώρου Γιάννης

Ειδικός Παθολόγος